ในช่วง 2-3 ปี ที่ผ่านมานั้น  คนในแวดวงธุรกิจและเทคโนโลยีที่โดดเด่นที่สุดในโลกคนหนึ่งที่ไม่มีใครสามารถปฎิเสธได้ก็คือ อีลอน มัสก์ ผู้ก่อตั้งและเจ้าของบริษัทเทสลาและสเปซเอ็กซ์ซึ่งเป็นผู้นำในธุรกิจรถยนต์ไฟฟ้าและการบุกเบิกทางอวกาศ และก็แน่นอนว่า  ตำแหน่งที่เป็นทางการหรือเป็นที่รับรู้ของคนทั่วไปก็คือ “Chief Executive Officer” หรือ  “ประธานเจ้าหน้าที่บริหาร”  หรือก็คือ  ผู้บริหารที่ “ใหญ่ที่สุด” ในสายงานบังคับบัญชาของบริษัท  อย่างไรก็ตาม  งานหลักที่อีลอนมัสก์ทำในบริษัทซึ่งทำให้บริษัทมีความสามารถในการแข่งขันและมีชื่อเสียงโด่งดังและหุ้นของบริษัทมีค่ามากที่สุดก็คือ  การทำหน้าที่เป็นผู้นำในการค้นคว้าทดลองทางด้านเทคโนโลยีของบริษัท  บทบาทของมัสก์นั้นมากเสียจนแทบจะเรียกว่า  อีลอนมัสก์ก็คือบริษัท  และบริษัทก็คืออีลอนมัสก์  คล้าย ๆ  กับสมัยที่สตีป จอบส์  ปั้นบริษัทแอปเปิลจนกลายเป็นผู้นำโลกทางด้านโทรศัพท์มือถือและอุปกรณ์สื่อสารอีกหลาย ๆ อย่าง

ความเคลื่อนไหว  ความคิดและการแสดงออกของมัสก์นั้น  มักเป็น “ข่าวใหญ่” เสมอ  แม้แต่เรื่องเล็ก ๆ  น้อยที่เกิดขึ้นเมื่อ 2-3 สัปดาห์ก่อนที่เขาประกาศว่าจะเปลี่ยนชื่อตำแหน่งของตนเองจาก CEO เป็น “Technoking of Tesla” หรือ  “ราชันเทคโนโลยีแห่งเทสลา”  ซึ่งฟังดูราวกับว่ามาจากนวนิยายวิทยาศาสตร์แฟนตาซีที่คนรุ่นใหม่นิยมอ่านกัน  ไม่เพียงแต่ตัวเขา  แต่ CFO หรือผู้บริหารสูงสุดทางการเงินของบริษัทก็เปลี่ยนชื่อต่ำแหน่งด้วยเป็น  “Master of Coin” หรือ “ปรมาจารย์แห่งเหรียญเงินตรา”  ตามชื่อดารานำในหนังซีรี่โด่งดังระดับโลก “Game of Thrones” นอกจากนั้นก็ยังอาจจะมาจากการที่เทสลาได้เข้าไปซื้อบิทคอยน์จำนวนมากเพื่อเป็นการลงทุนเมื่อเร็ว ๆ  นี้  และทั้งคู่ไม่ได้เปลี่ยนเล่น ๆ  แต่ส่งไปให้ กลต. ของสหรัฐประกาศเป็นทางการ และนี่ก็เป็นครั้งแรกที่บริษัทยักษ์ใหญ่ระดับโลกเปลี่ยนมาใช้ตำแหน่งที่ดู “ไม่เป็นทางการ” และเป็นแนว “เด็กขี้เล่น” ที่ไม่จริงจังเมื่อเทียบกับธุรกิจที่กำลัง “เปลี่ยนโลกและท้าทายจักรวาล” อย่างไรก็ตาม  งานของมัสก์และ CFO ในบริษัทก็คงยังเป็นอย่างเดิม  สิ่งที่เขาทำนั้น  ผมคิดว่าเป็นเรื่องของการ  “ส่งสัญญาณ” หลาย ๆ  อย่างที่เป็นประโยชน์กับบริษัทและกิจการไม่น้อยใน  “โลกยุคใหม่” ของ “บริษัทยุคใหม่”

ประเด็นแรกก็คือ  นี่เป็นการบอกว่าบริษัทเลิกยึดติดกับ  “ชนชั้น” หรือระบบที่มีตำแหน่งเป็นขั้น ๆ  ที่เจ้าหน้าที่ชั้นผู้น้อยรายงานต่อผู้ที่เป็นหัวหน้าที่มีตำแหน่งสูงกว่าอย่างที่เป็นในระบบโครงสร้างการบริหารงานของบริษัทยุคก่อนและยุคปัจจุบันอีกมาก  โครงสร้างการบริหารงานของบริษัทยุคใหม่ที่ต้องการความรวดเร็วในการคิดและตัดสินใจนั้น  จะต้อง “แบนราบ” และไม่ถูก “กรอง” โดยคนที่อาจจะอยู่มานานและไต่เต้าจากการทำงานมายาวนานแต่อาจจะไม่ได้มีความสามารถหรือความเข้าใจในสิ่งที่จะเกิดขึ้นใหม่โดยเฉพาะจากเทคโนโลยีหรือความคิดหรือกระบวนการใหม่ ๆ  ทางการตลาดและการเงิน  เป็นต้น

ผมเองยังจำได้ถึงการทำงานในองค์กร “รุ่นเก่า” ที่มักจะเริ่มตั้งแต่ระดับ  “เจ้าหน้าที่” ที่มักมีคนทำงานหลักจริง ๆ  3-4 คนที่จะต้องส่งงานให้กับ  “หัวหน้าหน่วย”  ซึ่งจะต้อง  “แทงเรื่อง” ต่อให้ “หัวหน้าส่วน”  ซึ่งจะต้องแทงเรื่องต่อให้ “รองผู้จัดการฝ่าย”  ซึ่งก็ต้องแทงต่อให้กับ “ผู้จัดการฝ่าย” และก็ต้องผ่านไปถึงผู้ช่วยผู้จัดการใหญ่หรือรองผู้จัดการใหญ่ก่อนที่จะ “นำเรื่องเข้าที่ประชุมบอร์ด”  ซึ่งใช้เวลายาวนานมากและหลายครั้งก็เกิดการ “สะดุด” ที่ระดับใดระดับหนึ่ง  แค่นั้นยังไม่พอ  ตำแหน่งที่เดิม “ไม่มีอะไรต่อท้าย” ก็มักจะต้องเพิ่มคำว่า  “อาวุโส” เข้าไปด้วย  เพราะคนที่อยู่มานานนั้น  ไม่มีตำแหน่งว่างที่จะขึ้นต่อไป   วิธีขององค์กรที่จะทำให้คนรู้สึกว่ามีความก้าวหน้าก็คือ  เพิ่มคำว่าอาวุโสเข้าไปในตำแหน่งเดิมโดยที่งานที่ทำก็เหมือนเดิม  โดยระบบโครงสร้างแบบนี้  ธุรกิจก็จะมีความอุ้ยอ้ายใช้คนทำงานมากแต่ได้เนื้องานน้อยและไม่มีประสิทธิผลในโลกที่ความเร็วคือหัวใจสำคัญในการแข่งขันทางธุรกิจ

ประเด็นที่สองก็คือ  เป็นการส่งสัญญาณว่าบริษัทนี้  หัวใจก็คือ  เทคโนโลยี  บริษัทอยู่ได้ก็เพราะเทคโนโลยี  โดยมีอีลอนมัสก์เป็นผู้นำ  เป็นผู้บุกเบิกในเรื่องของรถยนต์ไฟฟ้าและการขับเคลื่อนด้วยตนเองโดยไม่ต้องอาศัยคนขับซึ่งต้องใช้เทคโนโลยีสูงมาก  ซึ่งนั่นก็รวมถึงเรื่องของสเปซเอ็กซ์ซึ่งต้องอาศัยเทคโนโลยีชั้นสูงอย่างยิ่งยวด  แน่นอนว่าบริษัทต้องมี  “ความคิดสร้างสรรค์” สูงมากด้วย  แต่สำหรับสองบริษัทนี้อาจจะแตกต่างจากธุรกิจ “ดิจิตอล” หลาย ๆ  แห่งที่อาจจะใช้เทคโนโลยีน้อยกว่าแต่อาศัยความคิดสร้างสรรค์มากกว่า  ตัวอย่างก็เช่น  แอปต่าง ๆ  เช่นติ๊กต็อกที่ไม่ได้ใช้เทคโนโลยีที่ยุ่งยากอะไรเมื่อเทียบกับความคิดสร้างสรรค์ว่าจะทำอะไรและทำอย่างไรที่จะทำให้คนอยากใช้

ประการที่สามนั้นเป็นเรื่องของ “การตลาด” เพราะเทสลานั้น  ที่รถขายได้ดีมากส่วนหนึ่งก็เป็นเพราะมันมีสมรรถนะและคุณภาพที่ดีมาก  ก่อนที่บริษัทจะเริ่มมีกำไรและราคาหุ้นขึ้นไปสูงสุดยอดนั้น  รถก็ได้รับการจัดอันดับจากผู้บริโภคว่าวิ่งได้ยอดเยี่ยมและมีปัญหา  “น้อยที่สุด” และผู้ใช้มีความพึงพอใจสูงสุดติดต่อกันหลายปี  ครั้งหนึ่งผมเคยไปดูรถเทสลาที่โชว์อยู่ในห้างดังของอังกฤษก็พบว่ามันดู  “ไฮเท็ก” และรูปลักษณ์ภายนอกดูเป็น “รถแห่งอนาคต”  มาก ๆ  ทั้งตัวรถและหน้าปัด  และยิ่งคิดว่าในอนาคตหรือแม้แต่ปัจจุบันที่ผมยังไม่ค่อยแน่ใจว่าระบบขับเคลื่อนด้วยตนเองทำงานแค่ไหนแล้ว  แต่ในใจก็คิดว่า  วันหนึ่งเราและครอบครัวอาจจะได้ใช้รถแบบนี้และก็คงจะมีความสุขมากเพราะคนที่สูงอายุขึ้นอย่างผม  วันหนึ่งก็ไม่อยากจะขับรถเองแล้ว  แม้แต่ลูกหลานที่เป็นคนรุ่นใหม่เองเดี๋ยวนี้ก็ไม่ต้องการหรือไม่อยากขับรถกันแล้ว  พูดง่าย ๆ  ถ้าวันไหนประเทศไทยพร้อม  ผมเองก็อยากจะใช้รถเทสลา

การเปลี่ยนชื่อตำแหน่งของ CEO นั้น  ผมไม่รู้ว่าจะไปกระทบกับต่ำแหน่งอื่น ๆ  ในบริษัทเทสลาหรือไม่แต่ผมคิดว่าน่าจะเป็นอย่างนั้น  เป็นไปได้ว่าการจัดองค์กรคงจะเปลี่ยนแปลงไปในทำนองเดียวกัน  และถ้าเป็นอย่างนั้น  ก็จะช่วยแก้ปัญหาทางด้าน  “การเมืองในองค์กร” ไปได้มาก  นั่นก็คือ  คนจะเลิกสนใจว่าใครจะได้โปรโมตตำแหน่งที่ “ใหญ่ขึ้น” คนจะไม่รู้สึกอิจฉาคนอื่นหรือรู้สึกว่าตนเองไม่ได้รับการพิจารณาอย่างเป็นธรรม  การวิ่งเต้นเพื่อขอตำแหน่งก็น่าจะลดน้อยลงมาก  คนจะเน้นในเรื่องของผลงานในสายงานที่ตนเองถนัด  ความก้าวหน้าหรือเงินเดือนที่เพิ่มขึ้นนั้นจะขึ้นอยู่กับผลงานเป็นหลัก  ซึ่งนั่นก็จะรวมถึงความคิดสร้างสรรค์ที่จะเป็นตัวชี้ว่าใครมีมากกว่าใคร  เพราะในระบบที่องค์กรไม่แคร์เรื่องตำแหน่งและคนไม่ต้องรายงานต่อคนที่ตำแหน่งสูงกว่าอย่างไม่จำเป็น  คนก็จะคิดอยากทำอะไรใหม่ ๆ  มากขึ้นแทนที่จะคิดถึงการเล่นพวกเล่นพ้องและแสวงหาตำแหน่งที่สูงขึ้น

สิ่งที่อีลอนมัสก์ทำในวันนี้นั้น  แท้ที่จริงมีบริษัทขนาดเล็กในอเมริกาทำกันมาน่าจะสักพักหนึ่งแล้ว  ตัวอย่างเช่น  บริษัทผลิตหมอนแห่งหนึ่ง  เจ้าของเปลี่ยนชื่อตำแหน่งให้ตัวเองเป็น “Chief pillow officer” หรือ “ประธานเจ้าหน้าที่หมอน”  บริษัทขายของเล่นเด็กแห่งหนึ่งได้เปลี่ยนชื่อบริษัทจาก Patch Product เป็น PlayMonster และเปลี่ยนตำแหน่งผู้บริหารสูงสุดเป็น “Chief Play Monster” ตั้งแต่ปี 2016 นอกจากนั้นยังอนุญาตให้พนักงานแต่ละคนคิดตั้งชื่อตำแหน่งของตนเองใหม่  ซึ่งฝ่ายการตลาดเดิมก็ตั้งชื่อว่า “Chief Fun Monster” เป็นต้น  นอกจากการตั้งอย่างเป็นทางการซึ่งจริง ๆ  แล้วก็อาจจะยังมีไม่มากนัก  ผู้บริหารหรือบริษัทส่วนใหญ่มักจะตั้งชื่ออย่างไม่เป็นทางการซึ่งรวมถึงการเปลี่ยนชื่อตัวเองเพื่อใช้ในสื่อสังคมเช่นทวิตเตอร์ด้วย  ตัวอย่างเช่น  ผู้บริหารหญิงฝ่ายการตลาดของบริษัทขายรองเท้ากีฬาแห่งหนึ่งตั้งชื่อตัวเองเป็น  “King of Sneakers” เพื่อให้รู้สึกว่าเป็นผู้ชายเหมือนกับลูกค้าส่วนใหญ่ของบริษัท

อดีตนายกของไทยทักษิณ ชินวัตร ตั้งชื่อตนเองในแอ็ป Clubhouse ว่า “Tony Woodsome” อาจจะเพื่อที่จะบอกว่าการพูดคุยไม่เกี่ยวกับการเมือง  หลายปีมาแล้วนักธุรกิจขายรถเบนซ์ชื่อดัง วสันต์ โพธิพิมพานนท์ เปลี่ยนนามสกุลเป็น  “เบนซ์ทองหล่อ” เพื่อบอกให้ชัดเจนว่าถ้าอยากจะซื้อรถเบนซ์จะต้องซื้อกับคุณวสันต์ที่ซอยทองหล่อ ผมเอง หลังจากที่เลิกทำงานประจำมานานแต่ก็ยังพบปะและต้องเป็นวิทยากรร่วมกับคนที่ยังมีงานและมีตำแหน่งใหญ่โต  เป็น “Chief..” หรือประธานเจ้าหน้าที่ต่าง ๆ  เวลาถูกถามว่าตำแหน่งอะไรผมก็จะบอกว่าผมเป็น  “Chief Washing Officer”  หรือ “ประธานเจ้าหน้าที่ซักล้าง” เพราะต้องล้างถ้วยชามของบ้านหลังอาหาร  ผมเองคิดว่ากระแสการเปลี่ยนชื่อตำแหน่งหรือชื่อตัวทั้งหมดนี้ก็ยังคงไม่มาถึงไทยในเร็ววันโดยเฉพาะในบริษัทขนาดใหญ่  สังคมไทยดูเหมือนจะยังไม่พร้อมกับเรื่องใหม่ ๆ  ที่ “ดูเป็นเด็ก ๆ”  แบบนี้  เรากำลังเป็น “สังคมคนแก่”

ดร.นิเวศน์ เหมวชิรวรากร

ที่มาบทความ: https://blog.settrade.com/blog/nivate/2021/03/29/2485