ความเคลื่อนไหวของราคาน้ำมันล่าสุดที่ต่ำถึง “ติดลบ” เป็นเรื่องที่เหนือความคาดหมายของทุกคน

จึงตามด้วยมากมายหลายคำถาม ทั้งในมุมของราคาในอนาคต การเมือง และการลงทุน

ผมเองก็ไม่ได้รู้ไปหมด จึงได้รวบรวมหลายคำตอบจากผู้รู้ทั่วโลก และนำมาแชร์ให้นักลงทุนได้คิดไปพร้อมกันในบทความนี้

(1) ตกลงใครกันแน่คือผู้ที่จะกำหนดราคาน้ำมันในอนาคต

หนึ่งคำตอบที่ดีที่สุด เป็นของดร.แดเนี่ยล เยอกิ้น (Daniel Yergin) ผู้เขียนหนังสือ The Prize: The Epic Quest for Oil, Money, and Power และกำลังมีหนังสือเล่มใหม่ที่ชื่อ The New Map: Energy, Climate and Clash of Nations ที่บอกว่าในอนาคตจะ “ไม่มี” ผู้ผลิตหรือกลุ่มผู้ผลิตน้ำมันรายใหญ่เจ้าไหน ที่สามารถตั้งโต๊ะกำหนดราคาน้ำมันได้ด้วยการปรับกำลังการผลิตอีกต่อไป

โดยการเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ แสดงให้เห็นถึงความแตกแยกทางการเมืองและเศรษฐกิจที่ชัดเจนที่สุด ต่อไปนี้จึงอาจมีเพียงทิศทางการบริโภคที่จะสามารถบอกเราได้ว่าราคาน้ำมันควรอยู่จุดไหน

(2) ถ้าเช่นนั้นบทบาทของกลุ่มผู้ผลิตน้ำมันกับราคาน้ำมันจะเป็นอย่างไร

ประเด็นนี้ เอ็ดเวิร์ด โมส (Edward Morse) นักวิเคราะห์ตลาดสินค้าโภคภัณฑ์จาก Citigroup ชวนให้มองปัญหาราคาน้ำมันรอบนี้ออกเป็นสองเรื่อง คือการเมืองระหว่างประเทศที่ไร้ซึ่งการประสานงาน และบทบาทของสหรัฐในฐานะประเทศผู้ผลิตน้ำมันที่เติบโตเร็วที่สุดในโลก แต่กลับควบคุมกำลังการผลิตของตนเองไม่ได้

ในภาวะเช่นนี้ มองย้อนกลับไปในประวัติศาสตร์ เราอาจต้องเห็นข้อตกลงเรื่องการผลิตน้ำมันเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของการหารือบนเวทีของกลุ่มประเทศทั่วโลกและคงมีบทสรุปในไม่ช้า อย่างไรก็ดี เมื่อวิกฤติครั้งนี้ผ่านพ้นไป บรรดาประเทศเหล่านี้ก็จะไม่มีอะไรมากดดันต่อ และบทบาทในการ “เดินออกจากเจรจา” ด้านการควบคุมกำลังการผลิตก็จะกลับมาเหมือนเดิม

(3) ถ้าราคาน้ำมันจะต่ำต่อเนื่อง การเปลี่ยนไปใช้พลังงานทดแทนจะเกิดขึ้นเร็วหรือช้าลงกันแน่

ประเด็นนี้ มิเชล เดลลา วิกนา (Michele Della Vigna) นักกลยุทธ์ตลาดเงินใหม่ฝั่งยุโรปของ Goldman Sachs (GS) เชื่อว่า “เร็วขึ้น”

วิธีคิดคือให้เราแยกบริษัทน้ำมันรายใหญ่ออกก่อน กลุ่มนี้ปรกติจะพยายามพัฒนาตัวเองไปทางฝั่งพลังงานสะอาด และพลังงานทดแทนอย่างต่อเนื่องอยู่แล้ว ยิ่งมีเหตุการณ์ราคาน้ำมันตกต่ำ กระแสการพัฒนาไปสู่ธุรกิจที่ไม่ได้ยึดติดแต่กับราคาและปริมาณของน้ำมันจะยิ่งสำคัญมากขึ้นไปอีก

ส่วนธุรกิจทางอ้อม เช่นขนส่ง หรือก่อสร้างนั้น แม้ราคาน้ำมันที่ถูกอาจทำให้ไม่อยากเปลี่ยนแปลง แต่ในทางปฏิบัติ ราคาน้ำมัน แทบไม่เกี่ยวข้องกับการปรับตัวของบริษัทเลย และดูจะมีเพียงกฎหมายเท่านั้นที่สามารถกำหนดพฤติกรรมได้

(4) น้ำมันขาลงนี้ส่งผลกับตลาดการเงินและการลงทุนในสินทรัพย์ต่าง ๆ อย่างไร

แม้ราคาน้ำมันที่ต่ำจะกดดันเงินเฟ้อ แต่ทีมวิเคราะห์ Multi-Asset ของ HSBC มองว่าการตกต่ำของราคาน้ำมันครั้งนี้ “ไม่ส่งผลดี” กับสินทรัพย์ประเภทไหน เนื่องจากระดับราคาต่ำจนสร้างปัญหาด้านเครดิต

อย่างไรก็ดี ถ้ามองในเชิงบวก เมื่อทุกประเทศเตรียมใช้นโยบายการเงินและการคลังเข้าอุ้ม ก็อาจเป็นโอกาสของนักลงทุนที่จะซื้อสินทรัพย์ที่ราคาปรับตัวลงแรงกว่าพื้นฐานจากวิกฤติครั้งนี้

โดยสกุลเงิน และหุ้นของบริษัทที่เกี่ยวของกับน้ำมันในฝั่งยุโรป ดูเป็นกลุ่มสินทรัพย์ที่ราคาปรับตัวลงมากกว่าผลกระทบของราคาน้ำมัน ขณะที่ตราสารหนี้ของประเทศในฝั่งลาตินอเมริกา ก็ดูจะกลายเป็นทวีปที่ได้รับผลลบมากที่สุด จนยีลด์ปัจจุบันเริ่มมีความสนใจมากกว่าที่อื่น

(5) และสำหรับนักลงทุนที่หวังปันผลในหุ้นของบริษัทที่เกี่ยวข้องกับน้ำมัน ยังจะปลอดภัยหรือไม่

ประเด็นนี้ งานวิเคราะห์ของ GS เรื่อง Dividend – to cut or not to cut? ให้คำตอบว่ายัง “ปลอดภัย” ด้วยเหตุผลสามอย่าง

ทั้งจากพฤติกรรมในอดีต ที่บริษัทน้ำมันรายใหญ่ทั้งในฝั่งสหรัฐและยุโรปเหล่านี้ แทบไม่เคยมีการปรับลดเงินปันผลลงในช่วงวิกฤติราคาน้ำมันตกต่ำครั้งใดมาก่อน

ส่วนในปัจจุบัน งบการเงินของบริษัทก็ดีขึ้นมากจนมีความสามารถเพียงพอที่จะจ่ายปันผลได้ต่อเนื่อง

ขณะที่ในอนาคต การลงทุนในโปรเจคใหม่ ๆ ก็สามารถปรับเปลี่ยนได้อย่างยืดหยุ่น แทบไม่มีความจำเป็นที่จะต้อง คงระดับเงินสดที่สูงไว้ หรือลดปันผลซึ่งอาจสร้างแรงกดดันให้กับราคาหุ้นอย่างไม่จำเป็น

ถึงตรงนี้ผมเชื่อว่าคงคลายหลายข้อสงสัยให้กับนักลงทุนได้ไม่มากก็น้อย

โดยสรุป ผมเชื่อว่าความเคลื่อนไหวของราคาน้ำมันครั้งนี้ เป็นหนึ่งในสัญญาณที่ชัดที่สุดในทศวรรษว่า ตลาดน้ำมันกำลังจะเปลี่ยนไปอย่างไม่หันหลังกลับ

ระยะสั้น เราอาจต้องพบกับราคาที่ตกต่ำตามภาพเศรษฐกิจ แต่ก็อย่าประมาท เพราะหลังจากที่กิจกรรมทางเศรษฐกิจกลับเข้าสู่ภาวะปรกติ น้ำมันก็อาจถูกหยิบขึ้นมาเป็นข้อต่อรองทางการเมืองระหว่างประเทศเมื่อไหร่ก็ได้

ส่วนบริษัทที่เกี่ยวข้องกับน้ำมัน แม้ในช่วงนี้จะเห็นบทบาทที่ลดลง แต่ก็เชื่อว่าจะมีการปรับตัวในอนาคตครั้งใหญ่ และผมคงเป็นคนหนึ่งที่ไม่ตกใจ ถ้าบริษัทขายน้ำมันที่ไหน จะย้ายไปผลิตรถไฟฟ้าแทนที่ธุรกิจเดิม ๆ ในอนาคตครับ

ดร.จิติพล พฤกษาเมธานันท์