ในนี้มีใครไม่เคยเห็นแผนที่โลก ขอให้ยกมือขึ้น… น่าจะไม่มี หรือถึงมีก็น่าน้อยมาก แล้วทุกคนรู้หรือไม่ว่า แผนที่โลกที่เราเห็นทุกวันนี้มันผิด? คนส่วนใหญ่ไม่รู้ เข้าใจผิดและโดนหลอกกันมาร่วม 500 ปี !!

แผนที่ ที่เห็นกันบ่อย ๆ คือตัวเดียวกับที่ใช้ใน google map เรียกว่าแผนที่แบบ Mercator Projection ถูกสร้างโดย เจอราร์ดัส เมอเคเตอร์ (Gerardus Mercator) นักภูมิศาสตร์ชาว Flemish (บริเวณเบลเยี่ยม​ในปัจจุบัน) ในปี 1569

เหตุผลที่มันยังได้รับความนิยมปัจจุบันเพราะมันเป็นแผนที่ ๆ บ่งบอกทิศทางได้ถูกต้อง แม่นยำ คือด้านบนแผนที่คือทิศเหนือ ด้านล่างของแผนที่คือทิศใต้ เมื่อกางแผนที่ออกมาจะรู้ทิศทางการไปยังพื้นที่ต่าง ๆ ในโลกได้อย่างแม่นยำ (แผนที่อื่น ๆ จะมีหน้าตาแปลก ๆ เหมือนเปลือกส้มบ้าง จิ๊กซอว์บ้าง บางแบบก็ปูด ๆ นูน ๆ ตรงกลางไม่ใช่ 2D ซะทีเดียว)

แต่ถ้าสังเกตดี ๆ แผนที่ Mercator ที่เราเห็นบ่อย ๆ มันเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ซึ่งถ้าเราจับด้านซ้ายกับขวามาชนกันจะเป็นรูปทรงกระบอก… อ่าว…แต่โลกเราเป็นทรงกลมไม่ใช่หรอ? แล้วทำไมแผนที่กลายเป็นทรงกระบอก?

หากคุณเริ่มเอะใจประมาณนี้ คุณมาถูกทางแล้วครับ

แผนที่ของ Mercator นั้นใช้สูตรคำนวนเพื่อยืดพื้นผิวโลกออกให้เป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดนพื้นที่ที่ใกล้ขั้วโลกจะถูกขยายมากกว่าพื้นที่บริเวณเส้นศูนย์สูตร

นอกจากนี้ยังชดเชยความเฉียงของแกนโลกโดยการดึงพื้นที่ซีกบนของโลกมากกว่าพื้นที่ซีกล่าง

การปรับดังกล่าวจะทำให้ทิศทางในการเดินทางนั้นถูกต้อง ซึ่งแลกมาด้วยขนาดประเทศต่าง ๆ ที่ผิดเพี้ยนจากความจริงอย่างมาก โดยเฉพาะพื้นที่ซีกโลกด้านบน อย่างอเมริกา ยุโรป รัสเซีย จีน

ยกตัวอย่างเช่น หากเรามองรัสเซียและแคนาดาจาก แผนที่แบบ Mercator จะรู้สึกว่ามันใหญ่มาก ซึ่งในแผนที่เมื่อนำรัสเซียและแคนาดารวมกันจะกินพื้นที่ประมาณ 25% ของพื้นดินโลกทั้งหมด แต่ในพื้นที่จริงเมื่อนำพื้นที่ทั้ง 2 ประเทศมารวมกันจะคิดเป็นสัดส่วนเพียง 5% ของพื้นดินทั้งหมดเท่านั้น !

หรืออย่าง greenland ซึ่งเป็นเกาะที่ใหญ่ที่สุดโลก ถ้าเรามองผ่านแผนที่ Mercator จะมีขนาดพอ ๆ กับลาตินอเมริกา หรือแอฟริกาเลยทีเดียว แต่ในความเป็นจริงมันมีขนาดเล็กกว่าถึง 14 เท่า!

พีคที่สุดคือ ในความจริง ทวีปแอฟริกาใหญ่มาก ๆ! โดยเมื่อนำประเทศที่มีขนาดใหญ่ ๆ ที่เราคุ้นเคยในโลก เช่น อเมริกา จีน อินเดีย และยุโรปมารวมกัน จะมีขนาดใกล้เคียงทวีปแอฟริกา!!

มีการเมืองเกี่ยวข้อง ไม่ใช่แค่เรื่องทิศทางที่ถูกต้องอย่างเดียวที่ทำให้แผนที่ Mercator ได้รับความนิยมถึงขนาดติดอยู่บนฝากำแพงโรงเรียนทั่วโลก คำตอบนั้นไม่ยาก…ให้ลองนึกภาพ หากเราเป็นประเทศที่ถูกล่าอาณานิคม… ความรู้สึกคงแตกต่างอย่างมาก หากรู้ว่าเราถูกประเทศจิ๋ว ๆ ตรงมุมแผนที่โลกกดขี่ และการลุกฮือขึ้นต่อสู้คงเป็นทางเลือกที่หลาย ๆ ประเทศอยากทำ

และด้วยความที่แผนที่นี้ถูกสร้างขึ้นในยุคล่าอาณานิคม (1492-1763) เราจึงปฏิเสธไม่ได้ว่าแผนที่นี้มีความเกี่ยวข้องกับอำนาจ และเป็นหนึ่งในชุดความรู้ที่ยุคล่าอาณานิคมฝากไว้ให้โลกจนปัจจุบัน

ทางเลือกอื่น มีการพยายามแทนที่แผนที่แบบ Mercator แล้วในปัจจุบัน ผู้คนหันมาใช้แผนที่แบบ Gall-Peters Projection กันมากขึ้น ซึ่งแผนที่ดังกล่าวยังคงข้อดีเรื่องทิศทาง แต่มีขนาดพื้นที่ใกล้เคียงความจริงมากกว่า โดนแผนที่ดังกล่าวได้รับการผลักดันจาก UNESCO ให้ใช้เป็นมาตรฐานและถูกใช้เป็นในสื่อการสอนทั่วสหราชอาณาจักร และบางรัฐในสหรัฐเช่น Massachusette ตั้งแต่ ปี 2017 เป็นต้นมา (หลังจากใช้ Mercator มาตั้งแต่ปี 1569)

เรื่องน่าเศร้าคือผู้คนส่วนใหญ่ยังชินกับแผนที่แบบ Mercator มากกว่าอยู่ดี และทำให้ปัจจุบันแผนที่แบบ Mercator ยังเป็นแผนที่หลักที่ใช้ในโลก